Który sąd orzeka o rozwodzie lub separacji, gdy małżonkowie mają różne obywatelstwa lub mieszkają w innych krajach?

Sprawy małżeńskie oraz sprawy dotyczące małżeńskich stosunków majątkowych zgodnie z art. 11031 kpc należą do jurysdykcji sądów polskich, w sytuacji zaistnienia jednej ze wskazanych niżej przesłanek (łączników alternatywnych):

1. oboje małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania lub ostatnie miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli jedno z nich nadal ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej,
2. małżonek będący powodem (czyli ta strona, która składa pozew) ma co najmniej od roku bezpośrednio przed wszczęciem postępowania miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej,
3. małżonek będący powodem (czyli ta strona, która składa pozew) jest obywatelem polskim i ma co najmniej od sześciu miesięcy bezpośrednio przed wszczęciem postępowania miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej,
4. oboje małżonkowie są obywatelami polskimi.

Jurysdykcja krajowa w sprawie małżeńskiej obejmuje także orzekanie o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi małżonków.

Regulacja art. 11031 kpc jest wzorowana na przepisach rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003. Przez sprawy małżeńskie należy rozumieć sprawy o unieważnienie małżeństwa, ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa, rozwód oraz o separację na żądanie jednego z małżonków, ale również sprawy dotyczące małżeńskich stosunków majątkowych, w szczególności sprawy o ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami.

Przepis ten opiera się na łącznikach miejsca zamieszkania, miejsca zwykłego pobytu i obywatelstwa.

Nie chodzi o wymóg wspólnego miejsca zamieszkania lub wspólnego miejsca zwykłego pobytu- miejsce zamieszkania może być odrębne, ale na terytorium państwa Polskiego.

Przesłanka jest również spełniona, gdy ostatnie miejsce zamieszkania obojga małżonków znajdowało się w innym państwie niż ostatnie miejsce ich zwykłego pobytu, jeżeli jedno z tych miejsc znajdowało się na terytorium Polski.

Ta podstawa jurysdykcji krajowej jest spełniona gdy jedno z małżonków ma w chwili wszczęcia postępowania miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu w Polsce.

Jurysdykcja z pkt 2 dotyczy sytuacji gdy w chwili wszczęcia postępowania małżonek powód miał od co najmniej roku miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Polsce. W wypadku jurysdykcji określonej w pkt 3 wystarczające jest, jeżeli małżonek powód miał w chwili wszczęcia postępowania co najmniej od 6 miesięcy miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu w Polsce, pod warunkiem posiadania przez niego polskiego obywatelstwa.

Jurysdykcje z pkt 1 i 2 nie wymagają spełnienia łącznika obywatelstwa (jest to jurysdykcja fakultatywna).

Natomiast w sytuacji gdy kumulatywnie występują trzy łączniki: obywatelstwo polskie, miejsce zamieszkania w Polsce oraz miejsce stałego pobytu w Polsce, jurysdykcja sądów polskich jest obligatoryjna (wyłączna).